Resmi Vasiyetname Nasıl Düzenlenir? Şartları Nelerdir?

Okuma Yazma Bilmeyen Mirasçının Vasiyetnamesinde Şekil Şartı Eksikliği Nedeniyle İptal

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2019/4906 E., 2019/8106 K. sayılı kararı

“…Dava, vasiyetnamenin ehliyetsizlik, şekil eksikliği ve irade bozukluğu nedenleriyle iptali istemine ilişkindir.

4722 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkındaki Kanun’un 17 nci maddesi uyarınca; mirasçılık ve mirasın geçişi, mirasbırakanın ölüm tarihinde yürürlükte olan hükümlere göre belirlenir.

Mirasbırakanın 04/07/2013 tarihinde öldüğü nazara alındığında, davada Türk Medeni Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekir.

Türk Medeni Kanunu’nun 535 inci maddesi; “Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıklar, hem mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından mirasbırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.” hükmünü içermektedir.

TMK.nun 535. maddesindeki öngörülen ilkeler geçerlilik şartıdır. Bunlardan birinin eksikliği vasiyetnameyi geçersiz kılar.

Dosyada yer alan vasiyetnamenin incelenmesinde; okur yazar olmayan mirasbırakanın arzularını bildirdiği noterin, vasiyetnameyi yazdıktan sonra iki tanık önünde vasiyetnameyi okuması gerekirken sadece vasiyet edene okuduğu, mirasbırakan okuma yazma bilmediği halde vasiyetnameye “yazılan vasiyetnameyi okudum” şeklinde yazıldığı, miras mirakanın beyanının tanıkların önlerinde yapıldığınının yazılması yerine önlerinde okunduğunun belirtilmesi suretiyle vasiyetname düzenlendiği görülmüştür.

Buna göre vasiyetnameyi bizzat okuyacak durumda olmayan (okur yazar olmayan) kişilerin vasiyetnamesinin nasıl düzenleneceğinin TMK’nun 535. maddesinde açıkça düzenlenmiş olması karşısında, davaya konu vasiyetnamenin şekil kurallarına uygun olarak usulüne göre yapılmadığı anlaşılmıştır.

O halde, mahkemece; yasada gösterilen şekle uygun olarak düzenlenmemiş olan vasiyetnamenin bu gerekçe ile iptaline karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ve yazılı gerekçe ile davanın reddi doğru görülmemiş bozmayı gerektirmiştir.

Kararın Özeti:

• Dava, vasiyetnamenin ehliyetsizlik, şekil eksikliği ve irade bozukluğu sebepleriyle iptali talebine ilişkindir.
• Mirasbırakanın 2013 yılında ölmesi nedeniyle uyuşmazlıkta Türk Medeni Kanunu hükümleri uygulanır.
• TMK 535. madde, okuma yazma bilmeyen kişinin resmi vasiyetnamesinin geçerli olabilmesi için noterin vasiyetnameyi iki tanık huzurunda okumasını ve tanıkların tüm beyanları doğrulayan imzalarını şart koşar.
• İncelenen vasiyetnamede;
  • Noter metni iki tanık huzurunda değil, sadece mirasbırakana okumuştur.
  • Mirasbırakan okur yazar olmadığı hâlde vasiyetnameye “okudum” ibaresi yazılmıştır.
  • Tanıklar önünde beyan edildiğine dair kayıt bulunması gerekirken, sadece “önlerinde okunduğu” yazılmıştır.
• Yargıtay, TMK 535’teki şartlardan birinin dahi eksik olmasının geçersizlik sonucunu doğuracağını vurgulamıştır.
• Bu nedenle vasiyetnamenin şekle aykırılık nedeniyle iptal edilmesi gerekirken davanın reddedilmesi bozma sebebi sayılmıştır.

Hukuki Yorum

• Okuma yazma bilmeyen kişilerin vasiyetnamelerinde şekil şartları çok sıkıdır. Bu, irade güvenliğini sağlamak için getirilmiş zorunlu bir koruma mekanizmasıdır.
• Noter işlemi, tanık huzurunda gerçekleşmezse veya mirasbırakanın iradesinin doğru aktarıldığı usulüne uygun şekilde kayıt altına alınmazsa vasiyetname mutlaka geçersiz sayılır.
• Karar, uygulamada sıkça karşılaşılan “okur-yazar olmayan mirasbırakana ‘okudum’ ibaresi yazdırılması” hatasının Yargıtay tarafından kesin geçersizlik sebebi olarak değerlendirildiğini göstermektedir.
• Bu içtihat, vasiyetname düzenlerken noterlerin ve mirasçılarının şekil şartlarına eksiksiz uyma zorunluluğunu bir kez daha netleştirmektedir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/3101 E., 2020/392 K. sayılı kararı – Manevi Korkutma İddiasının İspatlanamaması Nedeniyle Vasiyetnamenin İptal Talebinin Reddedilmesi

“…Vasiyetnamenin tanzim tarihinde miras bırakanın hukukî işlem ehliyetine sahip olduğu Adli Tıp Kurumu 4. İhtisas Dairesinin 28.01.2009 tarihli raporuyla belirlendiği gibi, bu hususta Özel Daire ile yerel mahkeme arasında da bir uyuşmazlık bulunmamaktadır. Ne var ki mahkemece vasiyetnamenin manevi korkutma sonucu düzenlendiğinden bahisle iptaline karar verilmiştir.

1. Davaya konu vasiyetname, miras bırakan okuryazar olmadığından noter tarafından okuyamayan ve yazamayanlara özgü resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmiş olup, mahkemece manevi korkutma nedeniyle vasiyetnamenin iptaline karar verilmiştir.

2. Eldeki davada, miras bırakanın hasta olduğu, vasiyetname düzenlemeye yanaşmadığı takdirde kendisine bakılmayacağı ve doktora götürülmeyeceği yönünde korkutularak davalı lehine vasiyetname düzenlemeye zorlandığı ileri sürülmüş ise de; davacı tarafça dinletilen tanık beyanları miras bırakanın hastalığından önceki dönemdeki yaşantısı ile vasiyetnamenin düzenlenmesinden sonraki dönemdeki hastalık sürecine ilişkin olup, vasiyetnamenin düzenlendiği sırada miras bırakanın korkutma altında olduğu hususu ispatlanamamıştır.

3. Resmî vasiyetnamede tanık olarak bulunan davalı tanıkları … ve … ise miras bırakanın vasiyetnamenin düzenlendiği sırada sağlığının iyi olduğunu beyan etmişler, özellikle tanık … miras bırakanın korkutulmuş ve kandırılmış bir hâli olmadığını ifade etmiştir.

4. Tüm dosya içeriğine göre miras bırakanın vasiyetnamenin düzenlendiği tarihte iradeyi bozucu bir sebebin etkisi altında bulunduğu, düzenlemeden sonra da bu etkinin sürdüğü kanıtlanabilmiş değildir. Aksine, vasiyetnameyi bütün sonuçlarını bilerek gerçek iradesine uygun biçimde ve bilinçli olarak tanzim ettirdiği duraksamaya meydan bırakmayacak kadar açıktır.

5. O hâlde mahkemece vasiyetnamenin iptali için manevi korkutmaya dair vakıaların varlığının davacı yanca ispat edilemediği gözetilerek, davacıların tenkis isteminin incelenmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir.

6. Hâl böyle olunca; tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki bilgi, belge ve delillere, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır…”

Kararın Özeti (Madde Madde)

• Dava, vasiyetnamenin manevi korkutma (TMK 557/2 kapsamında irade bozukluğu) nedeniyle iptali talebine ilişkindir.
• Adli Tıp raporu ve tarafların beyanları, mirasbırakanın vasiyetname tarihinde hukuki ehliyete sahip olduğunu göstermektedir.
• Vasiyetname, okuma yazma bilmeyenler için düzenlenen resmi vasiyetname türündedir.
• Davacının iddiası: “Mirasbırakan hastaydı, bakılmamak ve doktora götürülmemekle tehdit edilerek vasiyetname düzenlemeye zorlandı.”
• Ancak tanık beyanları:
  • Korkutmaya ilişkin hiçbir somut olgu içermemektedir.
  • Tanıklar, mirasbırakanın vasiyetname sırasında sağlıklı, bilinçli ve özgür iradeli olduğunu ifade etmiştir.
• Dosya içeriği, vasiyetname sırasında mirasbırakanın iradeyi bozan bir baskı altında olduğuna ilişkin delil sağlamamaktadır.
• HGK, manevi korkutmanın ispatlanamadığı gerekçesiyle iptal yerine tenkis talebinin değerlendirilmesi gerektiğini belirterek direnme kararını bozmuştur.

Hukuki Yorum

• Manevi korkutmanın varlığı için açık, somut ve vasiyetname anına ilişkin deliller gerekir; genel aile ilişkileri, hastalık durumu veya sonradan yaşanan süreçler tek başına yeterli değildir.
• Yargıtay, özellikle resmi vasiyetnamelerde noter ve tanık mekanizmasının varlığı nedeniyle irade bozukluğu iddiasını daha sıkı bir ispat yükü altında değerlendirir.
• Bu karar, vasiyetname iptal davalarında “manevi baskı” iddiasının ancak kuvvetli, doğrudan ve olay anına özgü delillerle ispatlanabileceğini vurgulamaktadır.
• Aksi halde vasiyetnamenin iptali değil, ancak paylaştırma aşamasında tenkis talebi gündeme gelebilir.

Yargıtay 3. HD 2015/4647 E., 2016/2487 K. – Okuryazar Olmayan Kişilerde Resmî Vasiyetname Düzenlenmesine İlişkin Şekil Şartlarının İhlali

TMK m. 535’te okuma yazması olmayan kişilerin düzenleyeceği resmi vasiyetname şekli belirtilmiştir. Buna göre somut olayda okur-yazar olmayan vasiyetçinin düzenlenen vasiyetin son arzularına uygun olduğunu beyan etmesi yeterli değildir. Tanıkların da hem vasiyetin kendi önlerinde vasiyet edene okunduğunu hem de vasiyetçiyi ehil gördüklerini ve vasiyetçinin bunun arzularına uygun olduğunu söylediğini belirterek bu beyanlarının altını imzalamaları gerekir. (Yargıtay 3. HD. 2015/4647 E-2016/2487 K)

Özet (Madde Madde)

• TMK 535. madde, okuma yazma bilmeyen kişilerin resmi vasiyetname düzenlerken uygulanacak zorunlu şekil şartlarını belirtir.
• Okur-yazar olmayan vasiyetçinin “metin arzularıma uygundur” beyanı tek başına yeterli değildir.
• Noter, vasiyetnameyi iki tanığın huzurunda vasiyetçiye okumalıdır.
• Tanıklar;
  • Vasiyetnamenin kendi önlerinde okunduğunu,
  • Vasiyetçinin tasarruf ehliyetine sahip olduğunu,
  • Beyanın vasiyetçinin son arzularına uygun olduğunu
    yazıp altını imzalamalıdır.
• Bu işlemler eksik yapılırsa vasiyetname geçersiz olur.

Hukuki Yorum

• Okuryazar olmayan kişilerin vasiyetnameleri, iradenin korunması amacıyla sıkı şekil şartlarına bağlıdır.
• Tanık beyanlarının eksikliği, noter tarafından okuma işleminin usule aykırılığı ve yanlış tutanak ifadeleri doğrudan iptal sonucunu doğurur.
• Yargıtay, bu gibi durumlarda şekil eksikliğini “ağır ve mutlak geçersizlik sebebi” olarak değerlendirmektedir.

Okuma Yazma Bilmeyen Mirasçının Resmi Vasiyetnamesinde Tanık Beyanı Eksikliği – Yargıtay 3. HD 2014/9545 Kararı

“Ancak, mirasbırakanın okur-yazar olmadığı, vasiyetname düzenlenirken de okur-yazar olmayanlara ilişkin vasiyetname düzenlendiği anlaşılmaktadır. Bu durumda; vasiyetçinin, düzenlenen vasiyetnamenin son arzularına uygun olduğunu beyan etmesi yeterli değildir. Tanıkların da, vasiyetçinin kendi önlerinde beyanda bulunduğunu ve onu tasarrufa ehil gördüklerini ifade edip, bu sözlerin yazılması ile de yetinilmeyip vasiyetnamenin kendi yanlarında resmi memur tarafından vasiyetçiye okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini de belirtmeleri ve bu beyanlarının altını imzalamaları gerekmektedir. MK. 482.md (TMK 535.md.) Ön görülen ilkeler geçerlik şartıdır. Bunlardan birinin eksikliği vasiyetnameyi geçersiz kılar(5). Somut olayda; davaya konu vasiyetnamede, tanıkların “mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını” tevsik eden beyanları yoktur. Bu beyanın yokluğu vasiyetnameyi geçersiz kılar.”

Kararın Özeti

1. Okuma yazma bilmeyen mirasbırakanlarda özel şekil şartı aranır.
   TMK 535’e göre, mirasbırakan okuma yazma bilmiyorsa, tanıkların sadece “huzurunda beyan yapıldı” demesi yetmez; ayrıca vasiyetnamenin memur tarafından mirasbırakana okunduğunu ve mirasbırakanın bunu son arzusu olarak kabul ettiğini de açıkça belirtmeleri gerekir.
2. Tanıkların eksik beyanı vasiyetnameyi geçersiz kılar.
   Somut olayda tanıklar, vasiyetçinin huzurlarında beyanda bulunduğunu doğrulamadığı için şekil şartı tam olarak yerine getirilmemiştir.
3. Şekil eksikliği iptal sebebidir.
   Yargıtay, okur-yazar olmayan mirasbırakanlarda tanık beyanının bu şekilde eksik olmasının vasiyetnamenin geçersizliğine yol açtığını belirterek, vasiyetnamenin iptal edilmesi gerektiğine hükmetmiştir.

Hukuki Değerlendirme / Yorum

• TMK m. 535, okuma yazma bilmeyen mirasbırakanlar için getirilen özel düzenlemedir ve geçerlilik şartıdır. Bu nedenle, eksiklik sonradan tamamlanamaz, vasiyetnameyi doğrudan sakatlar.
• Yargıtay’ın bu kararı, uygulamada sıkça görülen “tanık imzası var ama içerik eksik” hatalarının ciddi sonuçlar doğurduğunu göstermektedir.
• Karara göre tanıklar sadece imza atmakla yetinemez; vasiyetnamenin okunduğunu, mirasbırakanın son arzusu olduğunu beyan ettiğini, tasarrufa ehil olduğunu, beyanını huzurlarında yaptığını açıkça yazıp imzalamak zorundadır.
• Bu çerçevede okuryazar olmayan mirasbırakanlara ilişkin düzenlenen pek çok vasiyetnamenin, ilk bakışta şeklen geçerli görünse bile, tanık beyanı eksikliği nedeniyle iptale açık olduğu söylenebilir.