Vasiyetnamenin İptali Davası Nedir? Yargıtay Kararlarıyla Usulü

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2019/4906 E., 2019/8106 K. sayılı kararı

“…Dava, vasiyetnamenin ehliyetsizlik, şekil eksikliği ve irade bozukluğu nedenleriyle iptali istemine ilişkindir.

4722 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkındaki Kanun’un 17 nci maddesi uyarınca; mirasçılık ve mirasın geçişi, mirasbırakanın ölüm tarihinde yürürlükte olan hükümlere göre belirlenir.

Mirasbırakanın 04/07/2013 tarihinde öldüğü nazara alındığında, davada Türk Medeni Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekir.

Türk Medeni Kanunu’nun 535 inci maddesi; “Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıklar, hem mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından mirasbırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.” hükmünü içermektedir.

TMK.nun 535. maddesindeki öngörülen ilkeler geçerlilik şartıdır. Bunlardan birinin eksikliği vasiyetnameyi geçersiz kılar.

Dosyada yer alan vasiyetnamenin incelenmesinde; okur yazar olmayan mirasbırakanın arzularını bildirdiği noterin, vasiyetnameyi yazdıktan sonra iki tanık önünde vasiyetnameyi okuması gerekirken sadece vasiyet edene okuduğu, mirasbırakan okuma yazma bilmediği halde vasiyetnameye “yazılan vasiyetnameyi okudum” şeklinde yazıldığı, miras mirakanın beyanının tanıkların önlerinde yapıldığınının yazılması yerine önlerinde okunduğunun belirtilmesi suretiyle vasiyetname düzenlendiği görülmüştür.

Buna göre vasiyetnameyi bizzat okuyacak durumda olmayan (okur yazar olmayan) kişilerin vasiyetnamesinin nasıl düzenleneceğinin TMK’nun 535. maddesinde açıkça düzenlenmiş olması karşısında, davaya konu vasiyetnamenin şekil kurallarına uygun olarak usulüne göre yapılmadığı anlaşılmıştır.

O halde, mahkemece; yasada gösterilen şekle uygun olarak düzenlenmemiş olan vasiyetnamenin bu gerekçe ile iptaline karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ve yazılı gerekçe ile davanın reddi doğru görülmemiş bozmayı gerektirmiştir.

Kararın Özeti:

• Dava, vasiyetnamenin ehliyetsizlik, şekil eksikliği ve irade bozukluğu sebepleriyle iptali talebine ilişkindir.
• Mirasbırakanın 2013 yılında ölmesi nedeniyle uyuşmazlıkta Türk Medeni Kanunu hükümleri uygulanır.
• TMK 535. madde, okuma yazma bilmeyen kişinin resmi vasiyetnamesinin geçerli olabilmesi için noterin vasiyetnameyi iki tanık huzurunda okumasını ve tanıkların tüm beyanları doğrulayan imzalarını şart koşar.
• İncelenen vasiyetnamede;
  • Noter metni iki tanık huzurunda değil, sadece mirasbırakana okumuştur.
  • Mirasbırakan okur yazar olmadığı hâlde vasiyetnameye “okudum” ibaresi yazılmıştır.
  • Tanıklar önünde beyan edildiğine dair kayıt bulunması gerekirken, sadece “önlerinde okunduğu” yazılmıştır.
• Yargıtay, TMK 535’teki şartlardan birinin dahi eksik olmasının geçersizlik sonucunu doğuracağını vurgulamıştır.
• Bu nedenle vasiyetnamenin şekle aykırılık nedeniyle iptal edilmesi gerekirken davanın reddedilmesi bozma sebebi sayılmıştır.

Hukuki Yorum

• Okuma yazma bilmeyen kişilerin vasiyetnamelerinde şekil şartları çok sıkıdır. Bu, irade güvenliğini sağlamak için getirilmiş zorunlu bir koruma mekanizmasıdır.
• Noter işlemi, tanık huzurunda gerçekleşmezse veya mirasbırakanın iradesinin doğru aktarıldığı usulüne uygun şekilde kayıt altına alınmazsa vasiyetname mutlaka geçersiz sayılır.
• Karar, uygulamada sıkça karşılaşılan “okur-yazar olmayan mirasbırakana ‘okudum’ ibaresi yazdırılması” hatasının Yargıtay tarafından kesin geçersizlik sebebi olarak değerlendirildiğini göstermektedir.
• Bu içtihat, vasiyetname düzenlerken noterlerin ve mirasçılarının şekil şartlarına eksiksiz uyma zorunluluğunu bir kez daha netleştirmektedir.

(Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/17339 E. , 2017/4333 K.). – Vasiyetnamenin İptal Sebeplerinin Kanunda Sınırlı Olarak Belirlenmiş Olmasının SonuçlarI

“TMK. nun 557. maddesinde vasiyetnamenin iptali sebepleri sınırlı olarak sayılmıştır. Bunlar; 1- Ehliyetsizlik, 2- Vasiyetnamenin yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmış olması, 3- Tasarrufun içeriğinin bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması, 4- Tasarrufun kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmış olması halleridir.

TMK’nun 557. maddesinde sayılan sebeplerin bulunması halinde vasiyetnamenin iptali gerekir. Bu sebepler dışında kalan durumlara dayanılarak ölüme bağlı tasarrufun iptali istenilemez.

Ölüme bağlı tasarrufun ifasının mümkün olmaması, vasiyet konusunun vasiyetçiye ait olmaması ise bir iptal sebebi oluşturmaz. Vasiyetnamenin ifa imkansızlığının vasiyetnamenin yerine getirilmesine yönelik olarak açılacak olan davada (TMK.m. 600) değerlenlendirilebilir. TMK.nun 557.maddesinde vasiyetnamenin iptali sebepleri sınırlı (tahdidi) olarak açıklanmıştır. Mahkemenin, TMK 542. ve 544. maddesi kapsamında iptal sebebi olarak kabul ettiği hal, yukarıda bahsi geçen maddede ifadesini bulan iptal sebeplerinden biri değildir .

Kararın Özeti (Madde Madde)

• TMK 557, vasiyetnamenin iptal sebeplerini sınırlı (tahdidi) olarak düzenler.
• Bu sebepler:
  1. Ehliyetsizlik,
  2. Yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama,
  3. Hukuka veya ahlaka aykırı şartlar/yüklemeler,
  4. Şekil şartlarına aykırılık.
• Bu dört hal dışında başka sebeplere dayanarak vasiyetnamenin iptali mümkün değildir.
• Vasiyetin ifasının mümkün olmaması veya vasiyet konusu malın mirasbırakana ait olmaması iptal sebebi oluşturmaz; bu durum TMK 600 uyarınca ifa aşamasında değerlendirilir.
• Somut olayda mahkemenin TMK 542 ve 544’e dayanarak vasiyetnameyi iptal etmesi, TMK 557’deki tahdidi düzenleme nedeniyle isabetsiz bulunmuştur.
• Yargıtay, iptal gerekçesinin kanunda sayılı sebeplerden olmaması nedeniyle kararı bozmuştur.

Hukuki Yorum

• TMK 557, ölüme bağlı tasarrufların iptalini sadece dört sebep ile sınırlandırarak irade serbestisini ve hukuki güvenliği korur.
• Uygulamada hatalı olarak “ifa imkansızlığı” veya “vasiyet konusu malın başkasına ait olması” gibi sebeplerle iptal talep edilse de, Yargıtay bu sebepleri iptal nedeni değil, ifa aşamasında değerlendirilmesi gereken durumlar olarak görmektedir.
• Karar, mahkemelerin TMK 557 dışındaki hiçbir nedene dayanarak vasiyetnameyi iptal edemeyeceğini net biçimde ortaya koymaktadır.
• Bu içtihat, avukatlar için vasiyetname iptali davalarında doğru hukuki sebep seçiminin önemini pekiştirmektedir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/3101 E., 2020/392 K. sayılı kararı – Manevi Korkutma İddiasının İspatlanamaması Nedeniyle Vasiyetnamenin İptal Talebinin Reddedilmesi

“…Vasiyetnamenin tanzim tarihinde miras bırakanın hukukî işlem ehliyetine sahip olduğu Adli Tıp Kurumu 4. İhtisas Dairesinin 28.01.2009 tarihli raporuyla belirlendiği gibi, bu hususta Özel Daire ile yerel mahkeme arasında da bir uyuşmazlık bulunmamaktadır. Ne var ki mahkemece vasiyetnamenin manevi korkutma sonucu düzenlendiğinden bahisle iptaline karar verilmiştir.

28. Davaya konu vasiyetname, miras bırakan okuryazar olmadığından noter tarafından okuyamayan ve yazamayanlara özgü resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmiş olup, mahkemece manevi korkutma nedeniyle vasiyetnamenin iptaline karar verilmiştir.
29. Eldeki davada, miras bırakanın hasta olduğu, vasiyetname düzenlemeye yanaşmadığı takdirde kendisine bakılmayacağı ve doktora götürülmeyeceği yönünde korkutularak davalı lehine vasiyetname düzenlemeye zorlandığı ileri sürülmüş ise de; davacı tarafça dinletilen tanık beyanları miras bırakanın hastalığından önceki dönemdeki yaşantısı ile vasiyetnamenin düzenlenmesinden sonraki dönemdeki hastalık sürecine ilişkin olup, vasiyetnamenin düzenlendiği sırada miras bırakanın korkutma altında olduğu hususu ispatlanamamıştır.
30. Resmî vasiyetnamede tanık olarak bulunan davalı tanıkları … ve … ise miras bırakanın vasiyetnamenin düzenlendiği sırada sağlığının iyi olduğunu beyan etmişler, özellikle tanık … miras bırakanın korkutulmuş ve kandırılmış bir hâli olmadığını ifade etmiştir.
31. Tüm dosya içeriğine göre miras bırakanın vasiyetnamenin düzenlendiği tarihte iradeyi bozucu bir sebebin etkisi altında bulunduğu, düzenlemeden sonra da bu etkinin sürdüğü kanıtlanabilmiş değildir. Aksine, vasiyetnameyi bütün sonuçlarını bilerek gerçek iradesine uygun biçimde ve bilinçli olarak tanzim ettirdiği duraksamaya meydan bırakmayacak kadar açıktır.
32. O hâlde mahkemece vasiyetnamenin iptali için manevi korkutmaya dair vakıaların varlığının davacı yanca ispat edilemediği gözetilerek, davacıların tenkis isteminin incelenmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir.
33. Hâl böyle olunca; tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki bilgi, belge ve delillere, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır…”

Kararın Özeti (Madde Madde)

• Dava, vasiyetnamenin manevi korkutma (TMK 557/2 kapsamında irade bozukluğu) nedeniyle iptali talebine ilişkindir.
• Adli Tıp raporu ve tarafların beyanları, mirasbırakanın vasiyetname tarihinde hukuki ehliyete sahip olduğunu göstermektedir.
• Vasiyetname, okuma yazma bilmeyenler için düzenlenen resmi vasiyetname türündedir.
• Davacının iddiası: “Mirasbırakan hastaydı, bakılmamak ve doktora götürülmemekle tehdit edilerek vasiyetname düzenlemeye zorlandı.”
• Ancak tanık beyanları:
  • Korkutmaya ilişkin hiçbir somut olgu içermemektedir.
  • Tanıklar, mirasbırakanın vasiyetname sırasında sağlıklı, bilinçli ve özgür iradeli olduğunu ifade etmiştir.
• Dosya içeriği, vasiyetname sırasında mirasbırakanın iradeyi bozan bir baskı altında olduğuna ilişkin delil sağlamamaktadır.
• HGK, manevi korkutmanın ispatlanamadığı gerekçesiyle iptal yerine tenkis talebinin değerlendirilmesi gerektiğini belirterek direnme kararını bozmuştur.

Hukuki Yorum

• Manevi korkutmanın varlığı için açık, somut ve vasiyetname anına ilişkin deliller gerekir; genel aile ilişkileri, hastalık durumu veya sonradan yaşanan süreçler tek başına yeterli değildir.
• Yargıtay, özellikle resmi vasiyetnamelerde noter ve tanık mekanizmasının varlığı nedeniyle irade bozukluğu iddiasını daha sıkı bir ispat yükü altında değerlendirir.
• Bu karar, vasiyetname iptal davalarında “manevi baskı” iddiasının ancak kuvvetli, doğrudan ve olay anına özgü delillerle ispatlanabileceğini vurgulamaktadır.
• Aksi halde vasiyetnamenin iptali değil, ancak paylaştırma aşamasında tenkis talebi gündeme gelebilir.

Yargıtay 3. HD 2015/4647 E., 2016/2487 K. – Okuryazar Olmayan Kişilerde Resmî Vasiyetname Düzenlenmesine İlişkin Şekil Şartlarının İhlali

TMK m. 535’te okuma yazması olmayan kişilerin düzenleyeceği resmi vasiyetname şekli belirtilmiştir. Buna göre somut olayda okur-yazar olmayan vasiyetçinin düzenlenen vasiyetin son arzularına uygun olduğunu beyan etmesi yeterli değildir. Tanıkların da hem vasiyetin kendi önlerinde vasiyet edene okunduğunu hem de vasiyetçiyi ehil gördüklerini ve vasiyetçinin bunun arzularına uygun olduğunu söylediğini belirterek bu beyanlarının altını imzalamaları gerekir. (Yargıtay 3. HD. 2015/4647 E-2016/2487 K)

Özet (Madde Madde)

• TMK 535. madde, okuma yazma bilmeyen kişilerin resmi vasiyetname düzenlerken uygulanacak zorunlu şekil şartlarını belirtir.
• Okur-yazar olmayan vasiyetçinin “metin arzularıma uygundur” beyanı tek başına yeterli değildir.
• Noter, vasiyetnameyi iki tanığın huzurunda vasiyetçiye okumalıdır.
• Tanıklar;
  • Vasiyetnamenin kendi önlerinde okunduğunu,
  • Vasiyetçinin tasarruf ehliyetine sahip olduğunu,
  • Beyanın vasiyetçinin son arzularına uygun olduğunu
    yazıp altını imzalamalıdır.
• Bu işlemler eksik yapılırsa vasiyetname geçersiz olur.

Hukuki Yorum

• Okuryazar olmayan kişilerin vasiyetnameleri, iradenin korunması amacıyla sıkı şekil şartlarına bağlıdır.
• Tanık beyanlarının eksikliği, noter tarafından okuma işleminin usule aykırılığı ve yanlış tutanak ifadeleri doğrudan iptal sonucunu doğurur.
• Yargıtay, bu gibi durumlarda şekil eksikliğini “ağır ve mutlak geçersizlik sebebi” olarak değerlendirmektedir.

Yargıtay 3. HD 2016/647 E., 2016/1999 K. ve 2015/68 E., 2015/17708 K. – Vasiyetnamenin Açılıp Okunmasının Hak Düşürücü Sürelere Etkisi ve Usulün Önemi

“Mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hakimine teslimi zorunludur ve teslimden itibaren bir ay içinde açılır ve ilgililere okunur. Bu şekilde vasiyetnamenin usulünce açılıp okunma kararının kesinleşmesinden sonra vasiyetnamenin iptali için 1 yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlar. Vasiyetnamenin iptali davasında öncelikle davaya konu vasiyetnamenin açılıp açılmadığının araştırılması gerekir ve vasiyetnamenin açılmasına dair kararın kesinleşme şerhli kararın da dosyaya konulması gerekir.”

(Yargıtay 3. HD. 2015/68 E.-2015/17708 K.) – Vasiyetnamenin Açılması ve Okunmasına İlişkin Kararın Kesinleşmesinin Dava Şartı Niteliği

“TMK’nın 595. maddesi gereği miras bırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen Sulh Hakimine teslim edilmesi gerekir. Teslimden itibaren bir ay içinde vasiyetname açılır ve ilgililere okunur. Usulünce açılan ve okunma kararı kesinleşen vasiyetnamenin iptali için 1 yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlar. Vasiyetnamenin iptaline ilişkin dava dosyasına öncelikle vasiyetnamenin açılıp okunduğuna ilişkin kesinleşme şerhli onaylı örneği getirilip konmalıdır.“

Özet (Madde Madde)

• TMK 595. madde, mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin derhâl Sulh Hakimine teslim edilmesini zorunlu kılar.
• Vasiyetname, teslimden itibaren 1 ay içinde açılır ve ilgililere okunur.
• Açılma/okunma kararının kesinleşmesinden sonra, vasiyetnamenin iptali için 1 yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlar.
• İptal davasında ilk yapılması gereken iş:
  • Vasiyetnamenin açılıp açılmadığının araştırılması,
  • Açılma ve okuma kararının kesinleşme şerhli örneğinin dosyaya alınmasıdır.
• Bu belgeler olmadan vasiyetnameye karşı açılan davanın dinlenmesi mümkün değildir.

Hukuki Yorum

• Yargıtay’a göre vasiyetnamenin açılması, mirasçıların bilgilendirilmesi ve hak arama sürecinin başlaması için zorunlu aşamadır.
• Açılma yapılmadan hak düşürücü sürenin başlaması mümkün olmadığından, mahkemenin bu konuda kendiliğinden araştırma yükümlülüğü vardır.
• Usul eksiklikleri, iptal davasının reddine veya eksik inceleme nedeniyle bozulmasına yol açabilir.

Yargıtay 3. HD 2015/18257 E., 2016/374 K. – Vasiyetnamenin Açılmamış Olmasının İptal ve Tenkis Davalarına Etkisi

“Vasiyetnamenin iptali davalarında 1 yıllık hak düşürücü süre, davacının tasarrufu iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlar. MK 571. Maddesinde dava açma hakkı mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve herhalde vasiyetnamelerde açılma tarihinden itibaren 10 yıl geçmekle düşer. Hem iptal hem de tenkis davalarının dinlenebilmesi için öncelikle dava konusu vasiyetnamenin açılıp açılmadığı araştırılmalıdır. Vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tespit edilmesinin amacı mirasçıları ve lehine kazandırma yapılan kişileri bilgilendirmek ve bu konuda yasal haklarını kullanmayı temine yöneliktir. Vasiyetname açılmadan 559. Maddede belirtilen bir yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlamaz. Bu konuda gerekli araştırmalar yapılmadan hüküm kurulması doğru değildir.”

Özet (Madde Madde)

• Vasiyetnamenin iptali davalarında 1 yıllık hak düşürücü süre, davacının iptal sebebini ve kendi hak sahipliğini öğrendiği tarihte başlar.
• MK 571. madde: Mirasçı saklı payının zedelendiğini öğrendikten sonra 1 yıl, her hâlde vasiyetnamenin açılma tarihinden itibaren 10 yıl içinde dava açmalıdır.
• İptal veya tenkis davasının dinlenebilmesi için ilk araştırma:
  Vasiyetnamenin usulünce açılıp açılmadığıdır.
• Vasiyetnamenin açılıp okunması, mirasçıların haklarını bilmesi ve kullanabilmesi için zorunludur.
• Vasiyetname açılmadan MK 559. maddesindeki 1 yıllık süre işlemeye başlamaz.
• Açılma araştırması yapılmadan verilen karar hukuka aykırıdır.

Hukuki Yorum

• Yargıtay, vasiyetnamenin açılmasını iptal davasının ön koşulu olarak kabul ederek hukuki güvenliği ve bilgiye erişimi esas alır.
• Açılma işlemi yapılmadan dava süreleri başlayamayacağı için, mahkemeler bu hususu resen araştırmak zorundadır.

Yargıtay 3. HD 2015/18917 E., 2016/412 K. – Ehliyetsizlik İddiasına Dayalı Vasiyetname İptal Davalarında Delillerin Tamamlanması Gereği

“Dava konusu uyuşmazlık, ehliyetsizlik iddiasına dayalı olarak vasiyetnamenin iptaline ilişkindir. Ehliyetsiz olduğu iddia edilen vasiyetçinin vasiyetname tarihine yakın günlerde ve sonrasında tedavi görüp görmediği konusunda tarafların bilgisine başvurularak, varsa doktor raporları veya tedavi gördüyse buna ilişkin tüm kayıtların eksiksiz getirtilerek dosyaya konması, işlem tarihinde miras bırakanın ehliyetsiz olup olmadığının tespiti için dosyanın ATK’ya gönderilmesi ve buna ilişkin rapor alınması gerekir. Tüm bu işlemler yapılmadan , deliller tam olarak toplanıp bunun sonucunda ATK’dan rapor alınmadan eksik inceleme sonucu karar verilmesi yerinde değildir. “

Özet (Madde Madde)

• Dava, vasiyetçinin vasiyetname tarihinde ehliyetsiz olduğu iddiasına dayanmaktadır.
• Mahkeme, vasiyetçinin vasiyetname tarihine yakın dönemde:
  • Tedavi görüp görmediğini,
  • Varsa doktor raporlarını,
  • Hastane kayıtlarını, ilaç raporlarını, tüm tıbbi belgeleri toplamalıdır.
• Daha sonra dosya Adli Tıp Kurumu’na gönderilerek işlem tarihinde ehliyet olup olmadığına ilişkin bilimsel rapor alınmalıdır.
• Bu incelemeler yapılmadan verilen karar eksik inceleme nedeniyle bozma sebebidir.

Hukuki Yorum

• Ehliyetsizlik iddiası ciddi bir iptal sebebi olduğundan, Yargıtay bu konuda yoğun tıbbi araştırma ve ATK raporu talep eder.
• İsabetli bir karar için vasiyetçinin ruhsal ve bilişsel durumunun objektif verilerle ortaya konulması şarttır.

Yargıtay 3. HD 2015/1587 E., 2015/20903 K. – Vasiyetnamenin Tenfizine İlişkin Davaların Ayni Hak Doğurmayan Hukuki Niteliği

“Vasiyetnamenin tenfizi (yerine getirilmesi) davaları bir ayni hakkın yerine getirilmesi için değil, yalnızca Sulh Hukuk Mahkemesince açılıp okunan vasiyetnamenin MK m. 595 vd. maddelerinde düzenlenen tebliğ işlemlerinin tamamlanmasından ve gerekli yasal sürelerin geçmesinden sonra, herhangi bir itiraza uğramadığı ve iptalinin istenmediği veya istenmiş ise de reddedildiğinin ve bunun sonucunda kesinleştiğinin tespit edilmesidir. Bu tesbit işlemi başlı başına bir ayni hak geçişini sağlamaz.”

Özet (Madde Madde)

• Vasiyetnamenin tenfizi davası bir ayni hak talebi değildir.
• Amaç, şu hususların tespitidir:
  • Vasiyetnamenin MK 595 ve devamı maddelerine göre açılıp okunduğu,
  • Tebligat işlemlerinin tamamlandığı,
  • İtiraz/iptal davası açılmadığı veya açıldıysa kesinleşmiş şekilde reddedildiği.
• Tenfiz kararı, tek başına mülkiyet veya ayni hak devri sağlamaz; sadece uygulamaya zemin hazırlar.

Hukuki Yorum

• Yargıtay, tenfiz davasının niteliğini “tespit davası” olarak konumlandırır.
• Bu yaklaşım, tenfiz kararının uygulamada yanlış biçimde ayni hak doğurucu olarak görülmesinin önüne geçer.

Yargıtay 3. HD 2014/20723 E., 2015/17293 K. – Vasiyetname Açılmadan Zaman Aşımı ve Hak Düşürücü Sürelerin İşlemeyeceğine İlişkin İçtihat

“TMK m. 602 “vasiyet alacaklısının dava hakkı, ölüme bağlı kazandırmayı öğrenmesinin veya vasiyet borcu daha sonra muaccel olacaksa muaccel olma tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.” Vasiyet alacaklısı vasiyetnameden kaynaklanan hakkını vasiyetname açılıp okunmadan kullanamaz. Vasiyet açılıp okunmadan vasiyetin yerine getirilmesi de istenemez. Yine vasiyetname açılmadan vasiyeti öğrenme koşulu da gerçekleşmeyeceğine göre zamanaşımı da işlemeye başlamaz. “

Özet (Madde Madde)

• TMK 602. madde: Vasiyet alacaklısının dava hakkı, tasarrufu öğrenmesinden veya vasiyet borcu muaccel olunca muacceliyet tarihinden itibaren 10 yıl içinde düşer.
• Vasiyetname açılıp okunmadan vasiyet alacaklısının hakkını öğrenmesi mümkün değildir.
• Bu nedenle vasiyet açılmadan:
  • Vasiyetin yerine getirilmesi istenemez,
  • Öğrenme şartı gerçekleşmediğinden zamanaşımı işlemez.
• Yargıtay, vasiyetnamenin açılmasını sürelerin başlaması için zorunlu şart olarak görür.

Hukuki Yorum

• Bu karar, vasiyet alacaklılarının hak kaybına uğramaması için vasiyetnamenin açılmasının mutlak şart olduğunu vurgular.
• Sürelerin başlaması, öğrenme olgusuna bağlandığından açılma işleminin yapılması hem pratik hem hukuki açıdan kritiktir.

Yargıtay 3. HD 2014/19530 E., 2014/16709 K. – Mirasçıların Tamamı Çağrılmadan Yapılan Vasiyetname Açma İşleminin Usule Aykırılığı

“Vasiyetname geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden itibaren 1 ay içinde miras bırakanın yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi Hakimi tarafından açılır ve ilgililere tebliğ edilir. Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri taktirde hazır bulunmak üzere çağrılırlar(TMK m. 596/1-2) Somut olayda bilinen tüm mirasçılara tebliğ çıkarılmadığı anlaşılmaktadır. TMK uyarınca miras bırakanın tüm mirasçıları ve ilgililer usulünce çağrılmadan vasiyetnamenin açılıp okunması doğru değildir.”

Özet (Madde Madde)

• Vasiyetname, geçerliliği ne olursa olsun, teslimden itibaren 1 ay içinde miras bırakanın yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından açılmak ve okunmak zorundadır.
• TMK 596/1-2: Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer, açılış esnasında hazır bulunmak isteyebilecekleri için usulüne uygun şekilde çağrılmalıdır.
• Kararda, bilinen tüm mirasçılara tebligat yapılmadığı tespit edilmiştir.
• Usulüne uygun çağrı yapılmadan vasiyetnamenin açılması, usule aykırıdır ve işlemin geçerliliğini tartışmalı hâle getirir.

Hukuki Yorum

• Yargıtay’ın yaklaşımı, mirasçıların bilgi alma hakkının ve vasiyetnamenin şeffaf biçimde açılmasının miras hukukunun temel ilkeleri arasında olduğunu vurgular.
• Çağrı yapılmayan mirasçı açısından süreler (iptal, tenfiz vs.) işlemeye de başlamayabilir.

YHGK 2007/2-2 E., 2007/10 K. – Vasiyetnamenin Tenfiz Davalarının Ayni Sonuç Doğurmamasına İlişkin Yargıtay Değerlendirmesi

“Vasiyetnamenin tenfizi (yerine getirilmesi) diye adlandırılan davalar, bir ayni hakkın tesisini sağlamaz. Yalnızca Sulh Hukuk Mahkemesi tarafında usulünce açılmış olan vasiyetnamenin TMK 595 vd. maddelerinde belirtilen tebliğ işlemlerinin tamamlanmasından ve gerekli yasal sürelerin geçmesinden sonra, herhangi bir itiraza uğramadığı ve iptalinin istenmediği bu nedenle kesinleştiğinin tespiti içindir. Bu tespit başlı başına bir ayni hakkın geçirimini sağlamaz “

Özet (Madde Madde)

• “Vasiyetnamenin tenfizi” davası, bir ayni hak talebi değildir.
• Bu dava yalnızca:
  • Vasiyetnamenin usulüne uygun şekilde açılıp okunduğu,
  • TMK 595 ve devamı uyarınca tüm tebliğ işlemlerinin tamamlandığı,
  • İtiraz veya iptal davası açılmadığı ya da açılmışsa reddedilip kesinleştiğinin
    tespiti için açılır.
• Tenfiz kararı, kendi başına mülkiyet devri veya ayni hak geçişi sağlamaz.

Hukuki Yorum

• Tenfiz kararını “tesis eden değil, tespit eden” bir karar olarak nitelendiren Yargıtay, uygulamada yapılan en yaygın hatalardan birini düzeltir:
  Tenfiz kararı ayni hak doğurmaz, yalnızca sonraki işlemlere hukuki zemin oluşturur.

(Yargıtay 3. HD 2015/6890 E., 2015/10407 K.) – Noter İhtarnamesinin Vasiyetnamenin Yerine Geçemeyeceği ve Rücu Niteliği Taşımayacağı

“Miras bırakan, ölümüne kadar her zaman vasiyetnameden dönebilir. Vasiyetnamenin yazılı, resmi ve sözlü vasiyetname gibi türleri bulunmaktadır. Somut olayda, bir resmi vasiyetname söz konusudur.

Bazı durumların gerçekleşmesi vasiyetnamenin yürürlüğe girmesine mani olur. Vasiyetnameden sonra gerçekleşen bir ölüme bağlı tasarrufla (TMK.m. 542), vasiyetnamenin miras bırakan tarafından yırtılarak, yakılarak, okunmayacak şekilde karalanarak, imzası silinerek veya başka bir şekilde yok edilmesi ile (TMK. m. 543/1) miras bırakanın önceki vasiyetnameden rücu ettiğini bildirmeden, yasada öngörülen şekillerden birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yapmasıyla (TMK. m. 544), miras bırakanın vasiyetname ile bağdaşmayacak sağlararası tasarrufta bulunmasıyla (TMK.m. 544/2), kaza sonucu veya üçüncü bir kişinin kusuru ile vasiyetnamenin yok olması ile (TMK. m. 543/2) veya sözlü vasiyetnamenin yapılmasından sonra diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağının doğması ve bunun üzerinden bir aylık sürenin geçmesi ile bu vasiyetnamenin uygulama imkânı ortadan kalkar.

Somut olayda, miras bırakan tarafından düzenlenen 25/03/2002 tarihli vasiyetname, 4721 sayılı Medeni Kanun’un 532 ve devam maddelerine göre yapılmış resmi bir vasiyetnamedir. Miras bırakan önceki vasiyetnameden rücu ettiğini bildirmeden, yasada öngörülen şekillerden birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yapmasıyla vasiyetnameden dönebilir. Murisin davacıya gönderdiği Espiye Noterliği’nin 30 Mayıs 2002 tarih 1205 yevmiye nolu ihtarnamesi vasiyetname olarak değerlendirilemeyeceğinden, Espiye Noterliği’nin 25/03/2002 tarih ve 689 yevmiye numaralı vasiyetnamesinden dönüldüğünden bahsedilemez. Hal böyle olunca, vasiyetnamenin geçerli olduğu dikkate alınarak yapılacak yargılama neticesinde hasıl olacak sonuca göre bir karar verilemesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.“

Özet (Madde Madde)

• Miras bırakan, ölümüne kadar her zaman vasiyetnameden dönebilir (TMK m. 542–544).
• Ancak vasiyetnameden dönme işlemi, kanunda öngörülen şekillerden biriyle yapılmalıdır:
  • Yeni vasiyetname düzenleme,
  • Önceki vasiyetnameyi yok etme (yırtma, imzanın silinmesi, yakma vb.),
  • Vasiyetle bağdaşmayan sağlararası işlem yapma,
  • Sonradan doğan geçerli bir ölüme bağlı tasarruf.
• Somut olayda, murisin 25/03/2002 tarihli vasiyetnamesi resmî vasiyetname niteliğindedir.
• Murisin davacıya gönderdiği noter ihtarnamesi, kanunda öngörülen şekilleri taşımadığından yeni bir vasiyetname veya vasiyetnameden dönme beyanı olarak kabul edilemez.
• Bu nedenle önceki vasiyetname geçerliliğini korur.

Hukuki Yorum

• Yargıtay, vasiyetnameden dönmenin şekle bağlı olduğunu özellikle vurgular.
• Noter ihtarnamesi, yazılı bir belge olsa dahi vasiyetnamenin kurucu unsurlarını taşımadığı için ölüme bağlı tasarruf niteliği kazanamaz.
• Bu yaklaşım, miras bırakanın son arzularındaki değişikliğin ancak şekle bağlı irade açıklamasıyla hüküm doğuracağını gösterir.

Yargıtay 3. HD 2012/22242 E., 2012/26306 K. – Vasiyetnamenin Açılıp Okunması İşleminin Amacı ve Sulh Hakiminin Rolü

Vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tesbit edilmesinin amacı, mirasçıları ve lehine kazandırma yapılan kişileri bilgilendirme ve yasal haklarını kullanmayı temine yönelik bir işlemdir.

Bu nedenle, Sulh Hakiminin görevi, MK.nun 596 ve Tüzüğü17 36/2.maddesine uygun olarak vasiyetnameleri açarak lehine kazandırma yapılan kişi ile yasal mirasçılarına vasiyetnamenin onaylı bir örneğini tebliğ ederek, vasiyetnamenin açılması sırasında hazır bulunmak üzere çağrılmasını sağlamaktır. Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın, tesliminden başlayarak bir ay içinde miras bırakanın yerleşim yeri Sulh Hakimi tarafından açılır. Vasiyetname açılırken bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer, açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır ve okunur. ( TMK. Md. 596 ) Vasiyetnamede vasiyeti yerine getirme görevlisi atanmış ise, Sulh Hakimi tarafından bu görev kendisine bildiHâkimi (TMK.m.550/3) Vasiyetnamenin açılışını müteakip mirasta hak sahibi her birine, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği tebliğ olunur (TMK.md.597). Lehlerine karşılıksız kazandırma yapılan kimselerin ve mirasçıların adresleri belli değilse kendilerine vasiyet ilanen tebliğ edilir. (TMK.md.597/2) Sulh Hakimi, vasiyetnamenin kendisine teslimini müteakip gerekli koruma önlemlerini alır, olanak varsa ilgilileri dinleyerek yasal mirasçılara terekenin geçici olarak teslimine yahut resmen yönetilmesine karar verir. (TMK.md.595/3) Görüldüğü gibi Sulh Hakiminin görevi vasiyetnameyi açarak, ilgililere tebliğ etmek, mirasçılara istedikleri halinde bir mirasçılık belgesi vermek ve terekeye dahil malları yasal mirasçılara geçici olarak teslim etmek, yahut resmi yönetimi emretmekten ibarettir. Sulh Hakiminden vasiyetin okunmasını istemek, bir ayni hakkın geçirilmesi isteği niteliğinde değildir.”

Özet (Madde Madde)

• Vasiyetnamenin açılıp okunmasının amacı, mirasçıları ve lehine kazandırma yapılan kişileri bilgilendirmek ve haklarını kullanabilmelerini sağlamaktır.
• Sulh Hakiminin görevleri:
  • TMK 596 uyarınca vasiyetnameyi teslimden itibaren 1 ay içinde açmak ve okumak,
  • Bilinen mirasçıları ve diğer ilgilileri çağırmak,
  • Vasiyetnamenin onaylı örneklerini mirasçılara ve lehtarlara tebliğ etmek (TMK 597),
  • Gerekirse ilanen tebliğ yoluna başvurmak,
  • Terekeye ilişkin geçici koruma tedbirleri almak (TMK 595/3),
  • Mirasçılık belgesi düzenlemek (talep üzerine).
• Vasiyetçi tarafından vasiyeti yerine getirme görevlisi atanmışsa, bu kişi Sulh Hakimi tarafından bilgilendirilir (TMK 550/3).
• Sulh Hakimi tarafından yapılan açma–okuma işlemi, ayni hak devri talebi niteliği taşımaz; sadece bildirim ve tebliğ işlemidir.

Hukuki Yorum

• Yargıtay burada vasiyetname açma işleminin kapsamını netleştirmiş ve şu iki hususu kesinleştirmiştir:
  1. Vasiyetnamenin açılması sürelere başlangıç sağlayan zorunlu bir prosedürdür.
  2. Sulh Hakimi, vasiyetnameyi açmakla sınırlı role sahiptir; vasiyetin tenfizi veya ayni hak geçişi ile ilgili bir karar verme görevi yoktur.
• Bu yaklaşım, vasiyetname açma işleminin usule uygun yapılmaması hâlinde iptal, tenfiz, hak düşürücü süreler gibi konularda ciddi sonuçlar doğurabileceğini ortaya koymaktadır.