Saklı Pay Nedir? Saklı Pay Oranları – 2025
Saklı Pay Nedir? Oranları ve Hukuki Dayanakları
Saklı pay nedir? Saklı pay, Türk Medeni Kanunu tarafından belirli mirasçılar için koruma altına alınmış zorunlu miras hakkıdır. Miras bırakan, tüm mal varlığı üzerinde dilediği gibi tasarruf edemediği için, saklı paya sahip mirasçıların hakları güvence altına alınır. Böylece miras bırakanın iradesiyle yakın aile bireylerinin mirastan tamamen mahrum bırakılması önlenmiş olur.
Saklı pay, özellikle çocuklar, anne-baba ve sağ kalan eş için geçerlidir. Bu kişiler, mirastan en az kanunda belirlenen saklı pay oranları kadar pay almak zorundadır.
Saklı Pay Nedir?
Saklı pay; altsoy, anne-baba ve eş gibi yasal mirasçıların, miras bırakan ne şekilde tasarrufta bulunursa bulunsun sahip oldukları minimum miras hakkıdır. Miras bırakan saklı payı tamamen ortadan kaldıramaz, yalnızca kanunda öngörülen sınırlı durumlarda azaltabilir. Bu nedenle saklı pay, aile bireylerinin maddi açıdan korunmasını amaçlayan bir hukuki güvence niteliğindedir.
Eğer miras bırakan vasiyetname, bağışlama veya diğer tasarruflarla saklı payı ihlal ederse, mirasçılar tenkis davası açarak haklarını geri alabilirler.
Saklı Payın Hukuki Dayanağı Nedir?
Saklı payın hukuki temeli, Türk Medeni Kanunu’nun 505–512. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu maddelerde;
- Hangi mirasçıların saklı pay hakkına sahip olduğu,
- Saklı pay oranları,
- Saklı payın nasıl korunacağı
gibi hususlar yer almaktadır.
Kanun, miras bırakanın mirası üzerinde tamamen serbest davranmasını engelleyerek, aile içindeki ekonomik dengeyi korur. Böylece saklı pay mirasçıları, miras bırakanın iradesinden bağımsız olarak belirli bir miktar miras almayı garanti eder.
Saklı Pay Kimler İçin Geçerlidir?
Türk Medeni Kanunu’nun 505. maddesine göre saklı pay hakkına sahip mirasçılar şunlardır:
- Altsoy: Çocuklar, torunlar ve onların altsoyu
- Anne ve baba
- Sağ kalan eş
2007 yılına kadar kardeşlerin de saklı pay hakkı bulunuyordu. Ancak yapılan yasal değişiklikle kardeşler saklı pay kapsamından çıkarılmıştır. Günümüzde saklı pay yalnızca çocuklar, anne-baba ve eşe tanınmaktadır.
Saklı Pay Oranları Nelerdir?
Kanuna göre her mirasçı grubunun saklı pay oranı farklıdır. Güncel saklı pay oranları şu şekildedir:
- Altsoy: Yasal miras payının yarısı
- Anne ve baba: Yasal miras payının dörtte biri
- Eş:
- Altsoy ile birlikte mirasçı ise: Yasal miras payının tamamı saklı paydır
- Anne ve baba ile birlikte mirasçı ise: Yasal payının tamamı saklı paydır
- Miras bırakanın altsoyu ve ana-babası yoksa: Yasal payının tamamı saklı paydır
Bu oranlar, mirasçıların hangi koşulda olursa olsun mirastan daha az pay almamasını garanti eder.
Saklı Pay İhlal Edilirse Ne Yapılır?
Miras bırakan saklı payı azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik bir işlem yaparsa, saklı pay sahibi mirasçılar şu yollara başvurabilir:
- Tenkis davası
- Vasiyetnamenin iptali davası
- Muris muvazaası davası
Bu davalar sayesinde mirasçılar saklı paylarını geri alabilir ve hukuki haklarını güvence altına alabilirler.
SAKLI PAY ORANLARI NELERDİR?
Saklı pay, miras bırakan kişinin bazı yakın akrabalarına kanunen tanınan bir haktır. Bu hak, belirli kişiler için mirasın belli bir kısmını alabilme imkanı tanır. Saklı pay, miras bırakanın iradesine bağlı olmaksızın, kanunda belirlenen oranlara göre verilir. Bu oranlar ise şu şekildedir:
- Altsoy için yasal miras payının yarısı
- Anne ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri
- Sağ kalan eş için altsoy veya anne ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı diğer hallerde yasal miras payının dörtte üçü
Saklı Pay Oranları Nelerdir?
Saklı pay oranları, miras bırakanın belirli yakınlarına kanunen tanınan zorunlu miras paylarını ifade eder. Türk Medeni Kanunu, mirasçılar arasında adil bir dağıtım sağlamak ve bazı yakınların mirastan tamamen mahrum bırakılmasını engellemek amacıyla bu oranları belirlemiştir. Buna göre saklı pay oranları şu şekildedir:
- Altsoy (çocuklar, torunlar): Yasal miras payının yarısı
- Anne ve babanın her biri: Yasal miras payının dörtte biri
- Sağ kalan eş:
- Altsoy veya anne-baba zümresiyle birlikte mirasçıysa: Yasal miras payının tamamı
- Diğer durumlarda: Yasal miras payının dörtte üçü
Bu oranlar, miras bırakanın tasarruf yetkisini sınırlandırır ve mirasçıların kanunen korunan haklarını güvence altına alır.
Saklı Pay Nasıl Hesaplanır?
Saklı pay nasıl hesaplanır? sorusunun yanıtı, miras paylaşımının doğru şekilde yapılması açısından oldukça önemlidir. Hesaplama süreci şu adımlarla gerçekleştirilir:
- Miras bırakanın tüm malvarlığı belirlenir.
- Bu malvarlığı üzerinden yasal miras payları hesaplanır.
- Her bir mirasçı için, kanunda yer alan saklı pay oranları uygulanır.
- Ortaya çıkan miktar, o mirasçının saklı payını oluşturur.
Örnek Hesaplama:
Miras bırakanın malvarlığı 100.000 TL olsun. İki çocuk varsa, her bir çocuğun yasal miras payı 50.000 TL’dir. Saklı pay oranı altsoy için yasal payın yarısı olduğundan, her çocuk için saklı pay 25.000 TL olur. Bu miktar miras bırakanın iradesine rağmen azaltılamaz.
Saklı Pay ve Tasarruf Edilebilir Kısım
Saklı pay, mirasçılara kanunen tanınmış ve miras bırakan tarafından değiştirilemeyen zorunlu miras hakkıdır. Miras bırakan, saklı paya dokunamaz ve bu miktar mutlaka saklı pay sahiplerine ayrılmak zorundadır.
Buna karşılık tasarruf edilebilir kısım, saklı payların ayrılmasından sonra kalan malvarlığıdır. Miras bırakan bu kısım üzerinde serbestçe tasarruf edebilir; bağış yapabilir, vasiyet düzenleyebilir veya istediği mirasçıya daha fazla pay bırakabilir.
Bu sistem, bir yandan miras bırakanın irade özgürlüğünü korurken diğer yandan mirasçıların saklı pay nedir kapsamında güvence altına alınmış yasal haklarının ihlal edilmesini engeller.
Saklı Paya Tecavüz Nedir?
Saklı paya tecavüz, miras bırakanın saklı pay sahibi mirasçıların kanuni haklarını ihlal etmesi anlamına gelir. Örneğin;
- Saklı pay oranından daha az pay bırakılması,
- Bağış veya vasiyet yoluyla saklı payın ortadan kaldırılması,
- Mirasçının paylaşım dışı bırakılması
gibi durumlar saklı paya tecavüz sayılır.
Saklı pay ihlal edildiğinde, mirasçılar haklarını korumak için yasal yollara başvurabilir. Bu kapsamda en sık kullanılan yöntem:
- Tenkis davası açarak saklı payın tamamlanmasını talep etmektir.
Miras bırakanın iradesi saklı payı azaltmaya yetmez; saklı pay sahibi mirasçılar her durumda yasal paylarını talep edebilir.
Saklı Pay Hakkı Nasıl Korunur?
Saklı pay hakkı, miras bırakanın bazı işlemleriyle ihlal edilebilir. Bu hakkın korunması amacıyla Türk Medeni Kanunu çeşitli hukuki yollar öngörmüştür. Saklı pay sahibi mirasçılar, aşağıdaki dava türleri ve hukuki yollara başvurarak haklarını güvence altına alabilir:
- Tenkis Davası: Miras bırakan, tasarruflarıyla saklı payları azalttığında mirasçılar tenkis davası açarak eksik bırakılan paylarının tamamlanmasını talep edebilir.
- Muris Muvazaası Davası: Miras bırakan, saklı payları ortadan kaldırmak amacıyla mallarını üçüncü kişilere göstermelik işlemlerle devrederse, mirasçılar muris muvazaası davası açarak bu işlemleri geçersiz kılabilir.
- Vasiyetnamenin İptali Davası: Eğer vasiyetname saklı pay sahibinin hakkını ihlal edecek şekilde düzenlenmişse, mirasçılar vasiyetnamenin iptalini mahkemeden isteyebilir.
- Yasal Miras Payının Korunması: Saklı paya müdahale edildiğinde, mirasçılar kanuni haklarının güvence altına alınmasını talep ederek gerekli yasal işlemleri başlatabilir.
Bu yollar sayesinde mirasçılar, miras bırakanın tasarruf yetkisini kötüye kullanmasını engelleyebilir ve saklı pay hakkını koruyabilir.
Saklı Paya Müdahale Edilebilir mi?
Miras bırakanın saklı payı ortadan kaldırma ya da azaltma yetkisi bulunmamaktadır. Saklı pay, kanun tarafından korunan ve müdahale edilmesi mümkün olmayan bir haktır. Ancak bu kuralın istisnası vardır: mirastan çıkarma.
Türk Medeni Kanunu, bazı ağır davranışlar nedeniyle miras bırakanın belirli mirasçıları mirastan çıkarabilmesine izin verir. Bu durumda mirasçı, saklı pay hakkını da kaybeder. Mirastan çıkarma yalnızca kanunen belirtilen sınırlı nedenlerle mümkündür ve bunların dışında mirasçının saklı payına müdahale edilemez.
Mirastan Çıkarma ve Saklı Pay
Normal şartlarda yasal mirasçıların saklı pay hakları korunur; ancak mirastan çıkarma hâllerinde bu hak sona erebilir. Miras bırakan, aşağıdaki durumlarda mirasçıyı mirastan çıkarabilir:
- Mirasçının, miras bırakana veya yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi,
- Mirasçının, miras bırakana karşı aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihmal etmesi.
Bu sebeplerden biri gerçekleştiğinde, miras bırakan mirasçıyı mirastan çıkarabilir ve çıkarılan mirasçı saklı pay hakkını kaybeder. Kanunda belirtilen bu iki sebep dışında, mirasçıların saklı paylarının kaldırılması mümkün değildir.
Saklı Paya Aykırı Tasarrufların İptali Davası
Miras bırakanın yaptığı işlemler, saklı pay sahibi mirasçıların haklarını zedeliyorsa, bu işlemlerin iptali için dava açılabilir. Bu davalar;
- Haksız bağışlamalar,
- Gerçek olmayan satış işlemleri,
- Saklı payı azaltmaya yönelik diğer tasarruflar
için kullanılabilir.
İptal davası, mirasçıların saklı pay hakkını güvence altına alır ve miras bırakanın yasal sınırları aşmasını engeller. Mahkeme, yapılan işlemin saklı payı ihlal edip etmediğini değerlendirir ve gerektiğinde işlemi geçersiz kılar. Bu sayede mirasçıların saklı payları geri kazanılır.
Saklı Paya İlişkin Dava Süreci Nasıl İşler?
Saklı paya ilişkin davalar belirli süreler içinde açılmalıdır. Mirasçı, saklı payının ihlal edildiğini öğrendiği andan itibaren bir yıl içinde dava açmak zorundadır. Vasiyetnameye ilişkin davalarda bu süre, vasiyetnamenin açılması ve mirasçılara bildirilmesiyle başlar.
- Tasarrufu yapan kişi iyiniyetli ise dava açma süresi on yıldır.
- Tasarruf kötü niyetli yapılmışsa, yani mirasçının hakkını bilerek ihlal etme amacı varsa, süre beş yılla sınırlıdır.
Bu sürelerin takip edilmesi, saklı pay hakkının kaybedilmemesi açısından son derece önemlidir. Dava süreci, mirasçıların yasal haklarını korumaları ve saklı paya yapılan haksız müdahaleleri ortadan kaldırmaları için kritik bir aşamadır.
Saklı Paydan Feragat Edilebilir mi?
Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesi uyarınca, miras bırakan ile mirasçı arasında mirastan feragat sözleşmesi yapılabilir. Bu sözleşme yapıldığında, feragat eden kişi mirasçılık sıfatını kaybeder ve altsoyu da miras hakkından mahrum olur. Dolayısıyla saklı paydan feragat eden bir mirasçının saklı pay hakkı da ortadan kalkar.
Feragat eden kişi, miras bırakanın malvarlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemez ve bu hak diğer mirasçılar arasında paylaştırılır. Mirastan feragat, geri dönüşü olmayan ciddi bir hukuki işlemdir. Bu nedenle feragat eden kişinin, sonuçlarını bilerek ve bilinçli bir karar vererek bu sözleşmeyi yapması gerekir.
Saklı Pay ve Ölüme Bağlı Tasarruflar
Ölüme bağlı tasarruflar, bir kişinin ölümünden sonra malvarlığının nasıl paylaştırılacağını belirlediği işlemlerdir. Türk Medeni Kanunu’nda iki şekilde düzenlenmiştir:
- Vasiyetname
- Miras sözleşmesi
Miras bırakan, bu yollarla vefatından sonra malvarlığının kimlere bırakılacağını belirleyebilir. Ancak yapılan bu tasarruflar, saklı pay oranlarını ihlal ettiği takdirde geçersiz sayılabilir. Yani miras bırakan, tasarruf edilebilir kısım üzerinde serbesttir fakat saklı paya sahip mirasçıların haklarına dokunamaz.
Bu düzenleme, mirasçılar arasında adil bir paylaşım yapılmasını sağlar ve saklı pay sahibi kişilerin haklarını güvence altına alır.
Saklı Pay Hakkında Sık Sorulan Sorular
Saklı Pay Kimlere Verilir?
Saklı pay hakkı; altsoy (çocuklar ve torunlar), anne-baba ve sağ kalan eşe tanınmıştır. Bu kişiler, miras bırakanın tasarruflarına rağmen kanunen korunur.
Çocuğun Saklı Pay Oranı Nedir?
Bir çocuğun saklı pay oranı, miras bırakanın malvarlığının yarısıdır. Miras bırakan, tasarruf edilebilir kısmı düzenleyebilir ancak çocuğun saklı payına müdahale edemez.
Baba Ölünce Dededen Toruna Mal Kalır mı?
Evet. Altsoy kavramı çocukları kapsadığı gibi torunları da içerir. Çocuk ölmüşse, onun yerine torunlar geçer ve dedelerinin mirasından hak sahibi olur.
Anne Mirasın Kaçta Kaçını Alır?
Anne-babanın saklı pay oranı, yasal miras payının dörtte biridir. Eğer başka mirasçı bulunmuyorsa anne, mirasın tamamına hak kazanabilir.
Saklı Pay Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Saklı paya ilişkin davalar, miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi‘nde açılır. Davanın başka bir şehirde açılması mümkün değildir.
Baba Mirasını Tek Çocuğuna Bırakabilir mi?
Miras bırakan, saklı payların dışında kalan tasarruf edilebilir kısım üzerinde dilediği gibi işlem yapabilir. Ancak diğer çocukların saklı payı tamamen ortadan kaldırılamaz.
Saklı Pay Oranları Nasıl Belirlenir?
Saklı pay oranları Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir. Mirasın toplam değeri belirlenir, ardından kanundaki oranlara göre saklı pay hesaplanır. Bu hak yasal güvence altındadır.
Saklı Pay İhlali Durumunda Mirasçıların Hakları Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu, mirasçının korunması amacıyla bazı yakınlara saklı pay adı verilen zorunlu bir miras payı tanımıştır. Mirasbırakan malvarlığı üzerinde geniş tasarruf yetkisine sahip olsa da, saklı paylı mirasçıların bu zorunlu haklarına müdahale edemez. Saklı payın ihlali söz konusu olduğunda mirasçılar, kanunda kendilerine tanınan davalar aracılığıyla haklarını koruyabilir.
Saklı Pay İhlalinde Mirasçı Hangi Davaları Açabilir?
Saklı payın ihlali halinde mirasçıların iki temel başvuru yolu vardır:
- Tenkis davası:
Mirasbırakan tarafından yapılan bağış veya ölüme bağlı tasarrufların saklı payı zedelediği durumlarda açılır. Tenkis davası ile mirasçının saklı payı oranında tasarrufun azaltılması talep edilir. - İptal davası:
Vasiyetname gibi ölüme bağlı tasarruflarda şekil eksikliği, irade bozukluğu veya kanuna aykırılık varsa açılabilir. Saklı pay ihlali doğrudan iptal sebebi olmasa da, bazı özel durumlarda iptal davası gündeme gelir.
Bu davalar sayesinde mirasçı, kendisine tanınmış saklı pay hakkını etkin şekilde koruyabilir.
Saklı Pay Hakkı Kaldırılabilir Mi?
Saklı pay kural olarak mirasçıyı korumak amacıyla düzenlendiğinden mirasbırakan tarafından tek taraflı olarak kaldırılamaz. Ancak iki istisna bulunmaktadır:
- Mirastan feragat sözleşmesi
Mirasçı ile mirasbırakan arasında yapılan ve noter huzurunda düzenlenen mirastan feragat sözleşmesi, saklı pay hakkını tamamen ortadan kaldırır. Bu sözleşme yapıldığında mirasçı artık miras üzerinde hak iddia edemez.
- Mirastan çıkarma
Mirasçının kanunda belirtilen ağır fiilleri işlemesi durumunda mirasbırakan mirasçıyı vasiyetname ile mirastan çıkarabilir. Çıkarma geçerli ise mirasçının saklı pay hakkı da sona ermiş olur.
Eşin Saklı Pay Oranı Nedir?
Sağ kalan eşin saklı pay oranı, mirasın kimlerle paylaşıldığına göre değişmektedir:
- Eş altsoy (çocuklar) veya anne–baba ile birlikte mirasçıysa:
Saklı pay oranı, yasal miras payının tamamıdır. - Eş tek mirasçıysa:
Saklı pay oranı, yasal miras payının dörtte üçüdür.
Bu düzenleme, eşin ekonomik olarak korunması amacıyla kanunda yer almaktadır.
Mirasın Yüzde Kaçı Eşe Kalır?
Mirasın eşe düşen oranı, mirasbırakanın altsoyu olup olmamasına göre belirlenir:
- Çocuklar varsa: Eş mirasın 1/4’ünü alır.
- Çocuk yoksa: Eş mirasın 1/2’sine hak kazanır.
Bu oranlar saklı paydan bağımsız olarak yasal miras düzeninin bir sonucudur.
Saklı Pay Hangi Mirasçılara Aittir?
Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay sahibi mirasçılar şunlardır:
- Altsoy (çocuklar, torunlar)
- Anne ve baba
- Sağ kalan eş
Kanuni düzenleme gereği kardeşlerin saklı pay hakkı 2007 yılında yapılan değişiklikle tamamen kaldırılmıştır.
Anne ve Babanın Saklı Pay Oranı Nedir?
Anne ve babanın saklı pay oranı, yasal miras paylarının dörtte biri olarak hesaplanır. Her biri için bu oran ayrı ayrı değerlendirilir.
Kardeşlerin Saklı Pay Hakkı Var mı?
Hayır. 2007 yılındaki kanun değişikliği ile kardeşlerin saklı pay hakkı tamamen kaldırılmıştır. Bu tarihten önce kardeşler de saklı paylı mirasçıydı.
Saklı Pay Hangi Miras Mallarına Uygulanır?
Saklı pay, mirasbırakanın tüm malvarlığına uygulanır. Yani gayrimenkuller, banka hesapları, şirket hisseleri ve diğer tüm ekonomik değerler saklı pay hesabına dahil edilir. Mirasbırakan saklı payı zedeleyecek şekilde tasarrufta bulunamaz.
Saklı Pay Mirasın Tamamından mı Hesaplanır?
Evet. Saklı pay hesabı yapılırken:
- Tüm malvarlığı,
- Sağlığında yapılan bağışlar,
- Ölüme bağlı tasarruflar
dikkate alınır. Amaç, saklı paylı mirasçının kanunda belirlenen minimum miras hakkını eksiksiz almasını sağlamaktır.
Saklı Paya Müdahale Edilebilir mi?
Mirasbırakan saklı paya doğrudan müdahale edemez. Ancak istisnai olarak:
- Mirastan çıkarma,
- Mirastan feragat sözleşmesi
ile saklı pay kaldırılabilir. Bunların dışında herhangi bir tasarruf saklı payı ortadan kaldıramaz.
Saklı Payla İlgili Dava Açılabilir mi?
Evet. Saklı payı ihlal edilen mirasçılar:
- Tenkis davası,
- İptal davası
açabilir. İhlalin niteliğine göre hangi davanın açılacağı değişir. Bu süreçte bir miras avukatı tarafından hukuki destek alınması sürecin doğru yönetilmesi açısından önemlidir.
Saklı Paya Tecavüz Ne Demektir?
Saklı paya tecavüz, mirasbırakanın saklı paylı mirasçının zorunlu miras hakkını ortadan kaldıracak ya da azaltacak bir tasarrufta bulunmasıdır. Örneğin:
- Fazla bağış yapmak,
- Vasiyetname ile tüm malvarlığını üçüncü kişilere bırakmak
saklı payı ihlal eden işlemlerdir.
Saklı Pay İhlal Edildiğinde Ne Yapılabilir?
Mirasçı, saklı payının ihlal edildiğini düşündüğünde:
- Tenkis davası açarak tasarrufun azaltılmasını,
- İptal davası açarak geçersiz tasarrufların ortadan kaldırılmasını
talep edebilir.
Ölümden Önce Yapılan Bağışlar Saklı Payı Etkiler mi?
Evet. Sağlığında yapılan bağışlar da terekeye eklenerek saklı pay hesabına dahil edilir.
Eğer mirasbırakan yaptığı bağışlar nedeniyle saklı payı zedelediyse, bağışların tenkisi veya iptali istenebilir.
Saklı Pay Mirasçılar Arasında Anlaşarak Değiştirilebilir mi?
Saklı pay oranları kanunla belirlendiği için mirasçılar kendi aralarında saklı payı değiştiremez. Saklı pay ancak:
- Mirastan feragat sözleşmesi
- Geçerli bir mirastan çıkarma işlemi
ile ortadan kaldırılabilir.
AKLINIZA TAKILAN SORULARI SORABİLİRSİNİZ
3 Comments