Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır? Şartları Nelerdir?
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, kanundaki fesih sebeplerine dayanılarak işçi veya işveren tarafından iş sözleşmesinin sona ermesi üzerine işverence işçiye ödenen tazminattır.
Kanunda yazılı fesih sebeplerinden olmamakla birlikte işçinin ölümü iş sözleşmesini sona erdiren bir hal olduğu için bu tazminat işçinin kanuni mirasçılarına ödenecektir.
Kıdem Tazminatı Koşulları Nelerdir?
Kıdem tazminatı koşulları aşağıdaki gibidir:
- Kanunda yazılı fesih sebepleri ya da işçinin ölümü
- En az bir yıl çalışmış olmak
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için en az bir tam yıl çalışmış olmak gerekmektedir. Bir tam yıldan az çalışan işçi çalıştığı süreyle orantılı olarak kıdem tazminatı talep edemez. İşçinin kıdemi hesaplanırken işverenin SGK’ya bildirdiği tarih değil fiilen çalışmaya başladığı tarih baz alınır.
Kıdem Tazminatı Koşulları Arasında İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Nedenle Feshi Dışındaki Sebeplerle Feshi Yer Almaktadır
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenen iş sözleşmesinin işveren tarafından ihbar süresi verilerek feshedilmesi halinde,
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesinde işçinin iş sözleşmesini geçerli bir sebeple feshetmesi halinde,
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinin;
I. bendinde gösterilen sağlık sebeplerinden dolayı feshedilmesi halinde,
III. bendinde gösterilen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde,
IV. bendindeki tutuklanma veya gözaltına alınma nedenleriyle feshedilmesi hallerinde ve yukarıda sayılan hallerin yanında işçinin de en az 1 yıl çalışması söz konusuysa işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere kıdem tazminatı koşullarından birisi İşveren yalnızca İş Kanunu’nun 25. maddesinin II. Bendindeki hallere (işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı) dayalı olarak iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğünden kurtulacaktır.
İşçinin İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Derhal Feshi
Sözleşmenin işçi tarafından İş Kanunu’nun 24. Maddesinin II. bendinde sayılan hallere dayalı olarak feshedilmesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
İş Kanunu’nun 24. Maddesinin II. Bendindeki Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri aşağıdaki gibidir:
a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
İşçi İş Sözleşmesini Askerlik Nedeniyle Feshederse Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
İşçinin iş sözleşmesinin muvazzaf askerlik sebebiyle işçi ya da işveren tarafından feshinde, işçiye kıdem tazminatı ödenmelidir. Fakat işçi bu sebebe dayalı olarak iş sözleşmesini feshetmişse kısa ve makul süre içinde askere gitmelidir.
İşçi, bedelli askerlik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırsa dahi, işçiye kıdem tazminatı ödenmelidir. Bedelli askerlik durumunda, 1111 Sayılı Askerlik Kanunu’na eklenen Geçici Madde 55/4 gereğince işçiler ücretsiz izinli sayılmaktadır. Ancak, bu madde, 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14/3 maddesi uyarınca işçinin askerlik sebebiyle iş sözleşmesini sonlandırarak kıdem tazminatı talep etmesine engel değildir. Bu düzenleme ile işçiye, iş sözleşmesini askıya alma veya sonlandırarak kıdem tazminatı alma konusunda seçim hakkı verilmiştir.
İş Sözleşmesinin Yaşlılık, Emeklilik veya Malullük Aylığı Almak Amacıyla Feshi
İşçi, iş sözleşmesini emeklilik dolayısıyla feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir. Fakat bunun için emeklilik koşullarını işverenle olan iş sözleşmesi devam ederken tamamlamış olması ve iş sözleşmesini bu sebeple feshetmiş olması gerekir. Bu koşulların daha sonradan tamamlanmasıyla kıdem tazminatı için işveren başvurulması olanaksızdır.
İşçinin yaşlılık ve malullük aylığı almak amacıyla iş sözleşmesini feshetmesi halinde de kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Emeklilik için yaş dışındaki sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını dolduranların iş sözleşmesini feshi halinde kıdem tazminatına hak kazanmaları mümkündür. Bu koşulları tamamladığına ilişkin Kurumdan yazı alan işçi iş sözleşmesini bu sebeple feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır. İşçinin bu sebebe dayanarak kıdem tazminatı almak için iş sözleşmesini feshetmesini hakkın kötüye kullanılması olarak yorumlayan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 22. Hukuk Dairesi’yle birleştikten sonra bu hakkın kullanılmasının dürüstlük kuralını ihlal etmediği görüşünü benimsemiştir.
Kadın İşçi Evlenip İşi Bırakırsa Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Kadın işçiler evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içinde iş sözleşmelerini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir. Buradaki önemli kıstas ”evlenme tarihinden itibaren bir yıl”dır. Evlenme tarihinden önce iş sözleşmesinin feshedilmesi ya da 1 yıl geçtikten sonra iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanılamaz.
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Öncelikle İşçinin Kıdeminin Hesaplanması Gerekir
İşçinin kıdeminin başlaması iş sözleşmesinin imzalandığı tarih değil işçinin işe fiilen başladığı tarihtir. Deneme süreli iş sözleşmesinin yapılmış olması halinde deneme süresi kıdeme sayılır.
İş sözleşmesinin yapıldığı tarihten sonraki dönemde işverenden kaynaklı olarak işçinin işe başlatılmaması halinde ise kıdem hesabında iş sözleşmesinin yapıldığı tarih esas alınır.
Aynı işveren bünyesinde farklı işyerlerinde çalıştım kıdem tazminatı hesaplama nasıl yapılacak?
Yargıtay’a göre, aynı işverene ait farklı işyerlerinde çalışılan süreler için kıdem tazminatı ödenmemişse, bu sürelerin aynı işverenle geçirilen sonraki hizmet süresine eklenerek, son ücret üzerinden kıdem tazminatının hesaplanması gerekmektedir.
İşveren kıdem tazminatımı az yatırmak için asgari ücret zamlarında çıkış-giriş yapıyor kıdem tazminatı hesaplama nasıl yapılacak?
Kâğıt üzerinde çıkış-giriş yapılmak suretiyle kıdem tazminatı ödenen işçinin ilk girişinden son çıkışına kadar geçen dönemin hepsi beraber hesap edilecek ve işçinin en son çıkışındaki ücreti üzerinden kıdem tazminatı hesaplama yapılacak ve daha önce aldığı tazminatlar düşülecektir.
Farklı işverenlerin bünyesinde aynı işi yaparak çalıştım hangi işverene dava açacağım ve kıdem tazminatı hesaplama nasıl yapılacak?
İşçinin sigortasını yapan işveren dışındaki başka işverenlere de çalışma yapması ve bu şirketlerin aralarında organik bağ bulunması, yaptığı işte ve çalıştığı pozisyonda değişiklik olmaması, ara vermeden çalışması ve bu süre boyunca kağıt üzerinde farklı şirketler tarafından çıkış-girişlerin yapılması halinde kıdem ve ihbar tazminatı, ücretli izin alacağı bakımından işçinin çalıştığı tüm sürelerin birleştirilmesi ve şirketlerin birlikte sorumlu olduğuna karar verilmesi gereklidir.
Kısmi süreli (Part-time) çalışıyorum kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kısmi süreli (Part-time) olarak çalışan bir işçinin kıdem tazminatı hesaplama , iş sözleşmesinin başlangıcı ile sona ermesi arasındaki tüm süre göz önüne alınacaktır. Örneğin; işçinin haftada 3 gün çalışıp 4 gün çalışmadığı bir çalışma sisteminde işçinin çalışmadığı günler önemli değildir.
İşverenim değişti bu durumda kıdem tazminatı nasıl hesaplanır ve hangi işverenden talep edeceğim?
İşverenin değişmesi veya işyeri naklinde işçinin tüm çalışma dönemi boyunca kıdem tazminatı son ücret üzerinden hesap edilecektir ve son işveren sorumlu tutulacaktır. Eski işverenin sorumluluğuna gelecek olursak işçinin kendisinde çalıştığı süre ve devir esnasında işçinin aldığı ücret ile sınırlı olacaktır. Yeni işveren eski işverene bu çerçevede rücu edebilecektir.
Kıdem Tazminatının Miktarı
İşçi, fiilen işe başladığı tarihten itibaren tam yıl çalıştıysa otuz günlük ücreti kadar kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin işten ayrılması durumunda ve şartları oluşmuşsa bu kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de oranlama yapılarak kıdem tazminatı ödenir. Örnek vermek gerekirse: Bir iş yerinde 3 yıl 3 ay çalışan bir işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedip işten ayrılırsa kıdem tazminatına hak kazanır. Bu işçinin işten çıktığı andaki giydirilmiş brüt ücreti 20.000 TL olsun. Bu durumda işçinin 3 yıllık kıdem tazminatı 60.000 TL’dir. Arta kalan 3 aylık ücreti de oranlama yapıldığında 5.000 TL olarak hesaplanmaktadır. Bu durumda bu işçi kıdem tazminatı olarak 65.000 TL’ye hak kazanacaktır.
Kıdem tazminatım hangi ücret üzerinden hesaplanacak?
Kıdem tazminatı, İşçinin son giydirilmiş brüt ücreti üzerinden hesaplanır.
Akort, götürü ya da yüzde usulü gibi ücretle çalışan işçilerde ise son bir yılda aldığı ücret toplanır ve işçinin çalıştığı gün sayısına bölünür. Bulunan ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır.
Kıdem tazminatı miktarına primlerim, yemek ve yol giderlerim de eklenecek mi?
Kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınacak olan ödemeler belirlenirken, 32. maddeye göre çıplak ücrete ek olarak prim, ikramiye, çocuk ve aile zammı gibi ödemelerle gıda, meslek, sağlık, giyim, yakacak, konut, yemek ve vasıta yardımları ile aydınlatma ihtiyaçlarını karşılayan para ve parayla ölçülebilen bütün yardımların bir günlük tutarı bir günlük temel ücrete eklenir.
Ödenen prim miktarı her ay farklıysa işçiye ödenen son bir yıldaki prim miktarları toplanır ve 365’e bölünerek bir günlük prim miktarı bulunur. Otuz ile çarpılarak brüt ücrete eklenir.
Yargıtay’a göre, yol yardımı olarak işçilere servis verilmişse, fesih tarihinde günlük “servis hizmetinin parasal karşılığı belirlenmeli, bu miktarın somut olarak belirlenememesi halinde aylık “mavi kart bedeli” giydirilmiş brüt ücrete eklenmelidir.
Asgari geçim indirimi ücret olarak nitelendirilemediği için tazminat ve işçilik alacaklarının hesaplanmasında esas ücrete dahil edilemez.
Kıdem tazminatının hesabında otuz günlük ücretin belirlenmesi
Yargıtay’a göre, kıdem tazminatı hesabında işçiye yapılan ödemelerin ya da bir takım hakların parasal karşılığı 365’e bölünerek günlük değer bulunmalıdır. Böylece bulunan bir günlük ücret üzerinden otuz günlük ücret hesaplanır ve brüt ücrete eklenir. Dolayısıyla işçiye dini bayramlarda yılda iki kez ödenen ücretin, yılda bir defa ödenen parasal yardımların (yakacak yardımı gibi) 365’e bölünmesiyle günlüğü bulunur ve otuzla çarpılarak brüt ücrete eklenir. Örnek vermek gerekirse işçinin işten ayrıldığı andaki brüt ücreti 27.000 TL olsun ve bu işçiye yılda 1 defa 1.825 TL yakacak yardımı yapılıyor olsun. 1.825 TL olan yakacak yardımı 365’e bölünür ve günlük 5 TL yakacak yardımı bulunur ve 30 ile çarpılarak aylık 150 TL brüt ücrete eklenir.
Kıdem Tazminatına Uygulanacak Faiz
Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi nedeniyle açılan davalar sonucunda hakim, ödenmeyen süreye göre en yüksek mevduat faizini uygulayarak karar verir. Bu faiz, fesih tarihinden itibaren hesaplanır. Bu nedenle, işverenin temerrüde düşürülmesi gerekli değildir.
Merhaba tersanede çalışıyorum işveren maaşıma istediğim zammı yapmadı. Şu anda 29.000 TL maaş alıyorum. Benimle aynı konumda çalışanların ve aynı işi yapanların maaşları hep 32.000 TL civarında. Ayrıca işveren maaşımın asgari ücret kadarlık kısmını bankaya yatırıyor. Kalanını elden veriyor ve sigorta primimi de asgari ücret üzerinden yatırıyor. İşverenle defalarca konuştum ama beğenmiyorsan çalışma diyor. Ben de tazminatımı verirsen çıkarım diyorum ama sana bir şey vermicem diyor. Ne yapabilirim? Kıdem tazminatımı , fazla mesai ücretlerimi ve ihbar tazminatımı alabilir miyim?
Abdülkadir Bey merhaba, işveren tarafından size ”beğenmiyorsan çalışma” ifadesini haksız fesih olarak değerlendirerek kıdem şartlarınız oluştuysa kıdem tazminatınızı, ihbar tazminatınızı, fazla mesai ücretlerinizi, ulusal bayram genel tatil ücretlerinizi, hafta tatili alacağınız varsa hafta tatili alacağınızı, yine şartları oluştuysa yıllık ücretli izin alacağınızı gibi feshe bağlı tüm alacaklarınızı alabilirsiniz. Ayrıca işyerinde maaş konusunda size ayrımcılık yapıldığı için ayrımcılık tazminatı da alabilirsiniz. Detaylı bilgi için lütfen arayınız Tel: 0553 702 7761.